Los Montgolfièr

Pierre de Montgolfièr es naiçut vas Tença (Velai) lo 21 de feurièr de 1700, mòrt vas Vidalon-latz-Anonai (Vivarés) lo 1er de junh de 1793. Trobèt lo biais de fabricar lo papièr Vedelin.
Joseph Michel & Jacques Étienne, los garçons de Pierre, son los dos inventors de l’aerostat. Son naiçuts vas Vidalon-latz-Anonai (1740 e 1745).

Las promèiras eisperiéncias delh balon aerostatíc s’entrenquèron bravament lo 5 de junh de 1793 ; parèis que l’invencion, la devem sobretot a Jacques Étienne que, pasmins tenguèt a i jónher son fraire. L’essai saguèt tornar fait vas Paris davants lo Rei e sa cort. Lo paire, Pierre saguèt anoblit. A la batalha de Fleurus, lo balon serviguèt a espiar los movaments de l’enemic.
Amais, los dos fraires son los inventors de l’aret idraulíc, en 1792.

Étienne morriguèt en 1799, Joseph en 1814 ; aqueste d’aquí es l’autor de Discours sur l’aérostat, Mémoire sur la machine aérostatique, Les Voyages aériens.

Lo principi de la Montgolfièra es fondat sobre l’augment de l’aire eschaufat contengut dinc una bèla bòtja de papièr, per i-èsser leugièr, ont la pression es mais febla aquí dedins qu’a l’endefòra.

Lo principi de l’aret idraulíc se pausa sobre l’utilizacion de la fòrça d’una tombada d’aiga per pompar una partida d’aquela aiga (de 4 a 20 per cent) dusc’a cent metres de nauçor dinc una cistèrna. La pression de pompatge ven de l’arrèst de l’aiga que s’eschampa d’un còp gràcia ad una valva que se sarra tornar un còp que lo nivèl donat d’aiga es ganhat. La montada en pression fai una secoduda que chaça una partida de l’aiga vas una autra bòrna.

En França, lo dernièr fabricant d’aquesta mena de pompa, se sòna Richard Walton.

H. Quesnel-Ch.


Tèxtes
Lo Velai
Los jalhs d'Issinjau
Poésies patoises
País de Beaus
Monistròl
La nuèit dau maquisardV
Miquièl Montanhon e Catarina
Sermon
Lo retorn dau paire
L’arribaa de la prima
Nòstra Dama de Mai
Las cendres
La nèu delh cocut
Nosautres
Un òme solet
Nadau
Responsa de la mòrt
Quand l'aiga mancava
PrimaV
Maria de la Crèca
Una messa de meianuèit elh Chastelàs das ChaptuèlhsV
Lo Finon d'às Chardaire
Lo ratairòl
L'aigada
Las maluranças de Jausèl lo BanardV
La darreira gaita

Escoutar
Radio Cime du Lizieux - Le patois vous parleV
L'aurelha de caireV
Sovenença dau certificat d'estúdiaV
Doctor KnockV
Sovenença daus mes de MaiV
Lo clochièr de LapteV
La chabra o la femnaV
Quaucòm que òm pèrd de veguáV
Los rats dins las bràiasV
Coma faire un fiulòtV
Carnaval elh Puèi de VelaiV
Temps de gestacionV
Nadal en VelaiV
Lo nenufarV
Las muaasV
Jan-JanetaV
Lo presidentV
Las meissonsV
Las escossalhasV
Las clòchas vès RomaV
Las cartas eissublaasV
Lo diable e lo maneschalV
La morrelhadaV
La muaa sus BrossetasV
Los solaçaires 2012V
Lo petaçatgeV
Lo bèu-fraireV
L'enigme daus cauquilhardsV
Lo remèdiV
Un braconaire ès GolenaV
Las damas blanchas de TalhacV
Los cinc jausV
Un jour de marché, à Yssingeaux, en 1956V

Saber
Las vergenas nèiras
Los Montgolfièr
Fèstas delh Rei de l'Aucèl
La TrifòlaV
La Chasa-Dieu

Obrar e descubrir
Prononciacion de l'occitanV
Lexic parlantV
JòcsV
Lexique occitan du nòrd-èst Velay
Toponymie de l'Yssingelais
Lexique occitan sigolénois
Un parler roman, le patois de Sainte-Sigolène
Toponymie sigolénoise
Lexique de l'occitan auvergnat

Archius
Vès Aurèc 2006V
Dictada 2008V
Dictada 2009V
CAOC 2011V
Dictada 2012V
La Retornada 2016V
La Retornada 2017V
La Retornada 2018V
Ostal delh Fen GrasV

secoduda
secousse

aret
bêlier

Marraire
Paraulas de tèrras occitanas
Dimarts 10 de decembre de 2024
sèis oras e vint-a-dos
Acuèlh | Letra Marraire | D'uns liams | Prepaus